Tưởng Nhớ Frank Gehry và Bản Giao Hưởng Giữa Đại Dương Mang Tên “Foggy”

Tháng 7/2015, trong một buổi chiều thứ Sáu, Frank Gehry đã hạ cánh xuống Sân bay Thành phố Barnstable, trên Mũi Cod (Cape Cod, thuộc bang Massachusett là nơi vốn nổi tiếng về thuyền buồm của bờ Đông nước Mỹ, vốn cũng là quê hương của gia đình nhà Kennedy, mà Jack Kennedy JFK là một người yêu thuyền mãnh liệt), cùng với con trai Alejandro và người bạn Bobby Shriver. Nhóm người lái xe thẳng đến khu nhà Kennedy ở Hyannis Port, và tại đó, kiến trúc sư lần đầu tiên nhìn thấy NÓ, neo đậu cách bờ một chút.

Tất cả đã đến đây, vì, như Gehry nói, “Hyannis Port là một cộng đồng thuyền buồm thực sự,” và bởi vì Foggy, cái tên (dựa trên từ viết tắt một cách hóm hỉnh các chữ cái đầu của cái tên Frank Owen Gehry) được khắc bằng nét chữ xiên dốc của Gehry trên đuôi tàu, là một chiếc thuyền buồm một cột buồm (sloop) không giống bất kỳ chiếc nào khác. 

Được tạo hình từ gỗ thông truyền thống nhưng được tô điểm bằng titan và các lưới mắt cáo (latticework) bằng kính lấp lánh như  những đàn cá, 

Nhìn xa, nó trông như một sự pha trộn không nhất quán, một lai tạo của quá khứ và tương lai.

Gehry bước lên chiếc xuồng bơm hơi chuyên chở tender (nó có ghế đỏ khớp với cột buồm cao 105 foot của Foggy) và tiến ra, đi cùng với một nhóm lớn gia đình Kennedy và Shriver. “Tôi cảm thấy rất tự hào,” ông nói. Gần 87 tuổi (ngày sinh của ông, 2/08/29, là con số trên cánh buồm của con thuyền), theo một nghĩa nào đó, ông đã dành cả cuộc đời mình để đạt đến khoảnh khắc này.

Gehry là một người đam mê du thuyền, và việc lái thuyền buồm đã định hình phần lớn các tác phẩm nổi tiếng nhất của ông—hãy nghĩ đến mô típ cuồn cuộn của Bảo tàng Guggenheim Bilbao, tòa nhà IAC ở New York, và gần đây nhất là Quỹ Louis Vuitton ở Paris. Tuy nhiên, ông chỉ mới thực hiện thiết kế thuyền buồm đầu tiên của mình gần đây.

“Tôi chưa bao giờ có đủ nguồn lực trước đây, và khi có rồi thì tôi lại bận rộn với các tòa nhà của mình,” ông nói. Tuy nhiên, vào năm 2008, Gehry bắt đầu suy nghĩ về ý tưởng thiết kế một con thuyền. Ông đã từng sở hữu một chiếc Beneteau First 44.7 (sắp được đổi tên thành Foggy 1), mà ông giữ ở Marina del Rey, California, và thường đi thuyền vào các buổi chiều Chủ Nhật, thường là cùng với kiến trúc sư Greg Lynn. 

Vợ của cả hai người thường ở trên bờ. (Lynn thậm chí còn có một chiếc thuyền tên là Girlfriend.) Gehry tự hỏi, liệu ông có thể thiết kế một chiếc thuyền vừa là một tác phẩm mang dấu ấn cá nhân vừa là một sự thu hút đối với người vợ Berta của mình không?

Ông đã đề cập ý tưởng này với nhà phát triển địa ốc Richard Cohen. Cũng là một người đi du thuyền, Cohen đã muốn đóng một chiếc thuyền đua lớn. Sau khi đồng ý hợp tác, hai người bạn cũ đã mời Germán Frers, một nhà thiết kế du thuyền người Argentina nổi tiếng với việc thiết kế một số chiếc thuyền buồm nhanh thanh lịch nhất thế giới.

“Đừng để tôi điên rồ quá,” Gehry nói với Frers. “Con thuyền phải hoạt động được.” Theo chỉ dẫn, Frers đã phản đối kế hoạch của Gehry về việc chiếc thuyền có một boong phẳng, không có cabin, điều này dẫn đến việc lựa chọn một “vương miện” (mái) cong cho cabin.

Tuy nhiên, khi nói đến việc chọn vật liệu cho lớp lót thân tàu, Gehry và Frers đã có sự khác biệt. Luôn quan tâm đến tốc độ, Frers đã đề xuất sợi carbon, vật liệu nhẹ, giòn thường được sử dụng cho thuyền đua. Nhưng Gehry muốn lót thuyền bằng gỗ, một phần vì “truyền thống của những chiếc thuyền buồm,” một phần vì ông đơn giản là yêu gỗ. Frers cảm thấy nản lòng khi nghe điều này, vì gỗ làm tăng trọng lượng mà không có chức năng. “Tôi gần như từ bỏ hy vọng dự án sẽ hoàn thành,” ông nói.

Nhưng vào năm 2012, Cohen đã tìm ra một thỏa hiệp khả thi: đóng không chỉ một phần của thuyền bằng gỗ mà là toàn bộ. Ông liên hệ với Brooklin Boat Yard ở Maine, một cơ sở nhỏ nổi tiếng về nghề mộc cũng như kỹ thuật của họ. Một trong những chuyên môn của họ là “đúc lạnh” (cold molding), một quy trình hiện đại bao gồm việc kẹp gỗ xung quanh một lõi công nghệ cao và tạo ra những chiếc thuyền nhẹ hơn, mạnh mẽ hơn và bền hơn so với việc đóng ván truyền thống.

Steve White, 61 tuổi, chủ sở hữu thế hệ thứ hai của xưởng đóng tàu (và là cháu trai của E.B. White), rất hào hứng khi làm việc với Frers, nhưng việc có một kiến trúc sư không chuyên về đóng thuyền tầm cỡ như Gehry tham gia thì thật đáng sợ. 

Và sau đó, ông nhận được bản vẽ của Gehry về những cửa sổ lưới trên boong và đuôi tàu.

“Kỳ quái,” là phản ứng của ông. Ngoài việc sử dụng rộng rãi các vật liệu như titan, mà ít kỹ sư thuyền buồm có kinh nghiệm, “có một câu chuyện đằng sau mỗi vật dụng trên thuyền—mỗi chốt buộc dây, tay nắm cửa, và vòi sen.” Và có những lo ngại rằng một số yếu tố độc đáo có thể không chỉ làm chậm du thuyền.

“Kính lấy đi rất nhiều sức mạnh của thân tàu,” White nói, so sánh các cửa sổ của Foggy với “lỗ hổng trong một cái ống.” Để xem liệu chúng có thể chịu được áp lực sóng hay không, ông và đội của mình đã mang các tấm mẫu đến phòng thí nghiệm công nghệ tại Đại học Maine ở Orono, nơi họ dùng áp suất thủy lực xối vào các ô cửa cho đến khi chúng vỡ. (Các cửa sổ được chứng minh là an toàn.)

Gehry, được con trai Sam và một máy in 3-D hỗ trợ, đã “vui vẻ” thử nghiệm với thiết kế của Foggy sau khi ông đã tìm ra, hay đúng hơn là viết nên một, “ngôn ngữ” của con thuyền. “Trên một con thuyền như thế này, đó là về sự lãng mạn và những cuộc gặp gỡ lãng mạn,” kiến trúc sư nói. Cốt lõi của sự tưởng tượng đó là phòng khách của du thuyền, với đồ nội thất mềm mại bao gồm một tấm thảm màu sắc rực rỡ mang phong cách psychedelic do Joyce Shin, con dâu của Gehry, tạo ra. Nó cũng bao gồm các tấm bọc ghế sofa bằng da cừu từ New Zealand, biến không gian thành một cái gì đó giữa hang ổ kiểu Austin Powers và một sàn nhảy disco.

Kỳ quái quả thật. Tuy nhiên, sau khi cùng Gehry ở Hyannis Port và lên chiếc thuyền buồm, Frers, và sau đó là White, đã có cùng một phản ứng. “Nó chạy được” cả hai người đàn ông nói với sự nhẹ nhõm đáng kể.

Foggy được thử biển vào cuối tuần sau đó, khi Cohen và một đội thủy thủ thử nghiệm Foggy trong cuộc thi. Được loại bỏ các la bàn cột, mũi tàu, và bất kỳ trọng lượng không cần thiết nào (ngay cả tấm thảm psychedelic), và được trang bị cánh buồm đua bằng sợi carbon màu đen, Foggy đã hướng đến Martha’s Vineyard và ghi nhận thời gian nhanh nhất trong cuộc đua Vòng quanh Đảo 52 dặm diễn ra mùa hè năm ngoái.

Tiếp theo, Gehry và Cohen dự định đưa con thuyền đến Miami, Cuba, và Panama, nơi Gehry sẽ ghé thăm Bảo tàng Đa dạng Sinh học (Museo de la Biodiversidad) mà ông vừa hoàn thành, căn thời gian chuyến đi trùng với việc mở cửa lịch sử của bộ khóa thứ ba của Kênh đào Panama. (Đây sẽ là một chuyến thăm đặc biệt: Berta Gehry là người Panama, và gia đình Gehry vẫn chưa ghé thăm bảo tàng được ca ngợi nhiều này.) Sau đó, sau khi đi qua kênh đào, họ sẽ đến Costa Rica, Baja California (nơi có một tòa nhà khác của Gehry), và vào bến cảng tại Marina del Rey, nơi ông dự định sẽ đua Foggy vào các buổi chiều Chủ Nhật.

Và sau đó?

“Chúng tôi sẽ đóng một tàu vũ trụ,” Gehry nói.

Foggy không chỉ là một tác phẩm kiến trúc trên mặt nước; nó là một kỳ quan kỹ thuật. 

Là chiếc du thuyền độc đáo nhất từng được chế tạo tại Brooklin Boat Yard, Foggy là một chiếc daysailer dài 74 feet (khoảng 22,5 mét).

Quá trình xây dựng bắt đầu từ năm 2013 và hạ thủy vào mùa hè năm 2015. Vỏ tàu được xây dựng với cấu trúc lõi xốp (foam core) để tối đa hóa độ cứng và giảm thiểu trọng lượng.

Lớp ván bên trong: Làm từ gỗ Tùng phương Tây (Western Larch) chạy dọc theo chiều dài tàu (0 độ), được phủ bằng sợi carbon đơn hướng (ở góc 90 độ) và ngâm tẩm nhựa epoxy West.

Lớp ván bên ngoài: Bao gồm hai lớp gỗ Tuyết tùng đỏ phương Tây (Western Red Cedar) được hút chân không theo đường chéo (ở góc 45 độ và 135 độ), một lớp gỗ Tùng phương Tây dày 3/16 inch, và một lớp sợi carbon hai trục được ngâm tẩm.

Sàn tàu: Được chế tạo riêng biệt với vỏ tàu, sử dụng ván lạng Tùng phương Tây và ván ép Okume kẹp lõi xốp.